Menu

Salvador Dali’nin Eserleri ve Hayatı



Salvador Dali, 11 Mayıs 1904’te İspanya’nın Katalonya Bölgesi’nde çiftçi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Hayata başlarken dokuz ay önce ölen ağabeyi Salvador’un ismini verdiler ona. Böylece ölen ağabeyinin gölgesinde geçen hayatı başladı.

Belki de bu, sanatçının kimliğini şekillendiren en önemli etmen oldu. Yıllar sonra “Doğar doğmaz tapınılan bir ölünün ayak izlerinden yürümeye başladım. Beni severken hala onu seviyorlardı aslında. Belki de benden çok onu…” derken küçük yaşta yalnızlığa mahkum oluşu ve bu durumun kendi benliğinde açtığı yaraları anlatıyordu Dali. Çocukken tüm davranışlarıyla ailesinin dikkatini çekmek üzerine odaklanan biri, büyüdüğünde dünyanın dikkatini çekmekte çok da zorlanmamış olsa gerek.

dutch interior, salvador dali tabloları

Dutch Interior, 1914

fiesta in figures, salvador dali resimleri

Fiesta In Figueres, 1914 – 1916

portrait of lucia, salvador dali resimleri

Portrait of Lucia, 1918

port of cadaques, salvador dali resimleri

Port of Cadaques (Night), 1918

1914’te bir resim okuluna kaydolan Dali, ilk eserlerini babasının desteğiyle evlerinde sergiledi. İlk resmi sergisi ise 1919’da Figueres’teki Municipal Theater’da açıldı. Dali, empresyonist ve realistleri tanıdıktan sonra kübizmi keşfetti. Dali’nin hayatındaki en önemli travmalardan biri çok sevdiği annesini henüz 17 yaşındayken kaybetmesi oldu.

salvador dali annesi

Portrait of Doña Felipa Dome Domenech De Dali (Annesi), 1920

Dali Madrid’de bulunan San Fernando Güzel Sanatlar Okulu’nun öğrenci yurduna yerleşir. Kübizmin etkisiyle oluşturduğu eserlerinin giderek daha çok ilgi gördüğü bu dönemde, yurt arkadaşlarından biri Federico García Lorca, diğeri de sinema yönetmeni Luis Buñuel’di. 1925’te Barcelona’da açtığı kişisel sergi de büyük ilgi gördü. Ertesi yıl Paris’te, o dönem yaptığı tablolara damgasını vuracak olan Picasso ile tanıştı.

figure at a window, salvador dali resimleri

Figure At A Window (Girl At A Window), 1925

Penceredeki Kız, izleyenlere arkası dönük bir şekilde açık pencereden denizi izliyor. Pencereden görülen manzara Cadaqués. İspanya’da Dali’nin çocukluğundan beri tatile geldiği, daha sonra Gala ile yerleşeceği balıkçı köyüdür. Penceredeki kız 1920 – 1929 yılları arasında Dali’nin modelliğini de yapan kızkardeşi Anna Maria.

anna maria salvador dali

Girl From The Back, 1925 (Kardeşi Anna Maria)

ekmek salvador dali resimleri

The Basket Of Bread, 1926

anna maria 2, salvador dali

Girl’s Back, 1926

1928’de Lluís Montanyà ve Sebastià Gasch ile beraber Sanat Karşıtı Katalan Manifesto’yu yazdı. Sürrealizm akımının etkileri eserlerinde iyiden iyiye hissediliyordu. 1929’da Luis Buñuel ile beraber çektikleri Bir Endülüs Köpeği isimli kısa film sürrealist çevrelerin dikkatini çekti ve bu sayede Dali akımın öncüleri André Breton ve Paul Éluard ile tanıştı. Dali’nin hayatının dönüm noktalarından bir diğeri de bu idi. Éluard’ın karısı Elena Ivanovna Diakonova (nam-ı diğer Gala) ile tanışır. Bu dönemden itibaren Dali’nin eserlerinde Gala’nın etkisinin görüldüğü söylenebilir, çünkü Gala hem tutkulu bir aşık, hem bir ilham perisi, hem de model olmuştu sanatçı için. 1934’te evlenirler.

invisible sleeping woman horse lion, salvador dali

Invisible Sleeping Woman, Horse, Lion, 1930

Resimde figür adeta at ve kadın görünümünün birleşiminden oluşmuştur. Dali bu resmin üç versiyonunu yapmıştır.

salvador dali, the persistence of memory

The Persistence Of Memory (Belleğin Azmi), 1931

“Kendimi yorgun hissettiğim ve başımın hafifçe ağrıdığı bir akşamdı. Birkaç arkadaşla birlikte bir sinemaya gitmek üzere idik. Ama ben son anda gitmemeye ve erken yatmaya karar verdim. Gala onlarla gidecekti. Akşam yemeğimizde keskin bir tadı olan eritme Fransız peyniri yemiştik. Herkes gittikten sonra eritme peynir aklıma süper yumuşak sözcüğünü ve felsefi düşünceleri getirdi. Uzun süre düşündüm sonra yatmak üzere kalktım ve stüdyoma giderek adetim olduğu üzere son kez yapmakta olduğum tabloya göz attım. Bu tablo bir peyzajdı. Kayalar şeffaf melankolik bir alacakaranlık ile aydınlamıştı. Ön planda dalları kesilmiş yapraksız bir zeytin ağacı duruyordu. Bu manzarada yaratmakta başarılı olduğum atmosferin sürpriz bir görüntünün oluşumuna yardım edeceğini biliyordum, ama ne olacağını kestiremiyordum. İki tane yumuşak erimekte olan saat gözümün önünde canlandı. Bir tanesi acıklı bir şekilde zeytin dalına asılı idi. Baş ağrımın artmasına ve çok acı vermesine rağmen büyük bir açgözlülükle paletimi hazırladım ve çalışmaya başladım. Gala 2 saat sonra sinemadan döndüğünde en ünlü tablolarımdan biri tamamlanmıştı.”

soft construction with boiled beans, salvador dali

Soft Construction With Boiled Beans (Premonition of Civil War), (Haşlanmış Fasulyeli Yumuşak Yapı, İç Savaş Öngörüsü), 1936

1936’da başlayan İspanya İç Savaşı’ndan altı ay önce tamamlamış bir resim olmasına rağmen gelen bir iç savaşı hissettiğinden olsa gerek İç Savaş Öngörüsü adını koymuştur resme. Haşlanmış fasulyeyi kolları bacakları ayrışmış ve kendisiyle dalaşan, sanki kendi kendini boğmaya çalışan kocaman bir figür gibi betimlemiştir.

venus de milo with drawers, salvador dali

Venus de Milo With Drawers, 1936

Dali’nin bu heykel çalışması ise karnına, göğsüne, alnına ve dizine yerleştirip tutamak yerine de kürkten şımarık ponponlar taktığı, açılıp kapatılabilen çekmeceleri olan Milo Venüsü kopyasıdır. Klasik güzelliğin Avrupa sanatında Ortaçağ’dan günümüze hayranlık toplayan, örnek alınan bu simgesini Dali, sıradan bir nesne düzeyine indirgemekle kalmıyor, onun kimliğini sorguluyordu. Burada tartışılan sadece Milo Venüsü değil, gerçeküstücülerin artık geçersiz ilan ettiği, antikçağ heykellerine özgü ülküsel, dengeli ve uyumlu güzellik kuramıydı.

the burning giraffe, salvador dali

The Burning Giraffe, 1937

Yanan Zürafa Salvador Dali’nin söylemiyle erkeksi kozmik kıyamet canavarıdır. Dali’nin bu resminde, canlı maddeleri madenIer ya da makinelere, insanları da hayvanlara ya da eşyalara indirgeyen somutlaştırma eylemini görürüz. Öndeki ve arkadaki kadın figürünün sırtını iskelet benzeri bir yapıyla destekleyerek toplumun hatalarını ve zayıflıklarını anlatmak istemiştir. Salvador Dali insan vücudunu psikanaliz ile açılabilen tamamen gizli çekmeceler olarak görüyor. Salvador Dali’nin eserlerinde çekmecelerle donanmış insan vücudu motifi sıklıkla görülür.

metamorphosis of narcissus, salvador dali

Metamorphosis Of Narcissus, 1937

Dali resminde, Yunan mitolojisindeki Narkissos’un kendi gölgesine aşkını ve Tanrı’nın bu gölgeden nergis çiçeğinin tomurcuğunu çıkarmasını anlatır. Bu muhteşem tasavvur gerçeküstü bir tavırla ifade edilse de toplumun değerlerinden mitolojik bir kahramana bağlanmıştır.

melankoli, salvador dali

Melankoli, 1942

the madonna of port lligat, salvador dali

The Madonna of Port Lligat, 1950

Dali’nin gerçeküstü çizgileriyle suratı Gala olan bir Meryem Ana.

Londra Uluslararası Sürreal Sergisi’nde dalgıç tulumu giymiş olarak yaptığı konuşma gazetelerin manşetlerini süslemiş, sanatçı aykırı davranışlarıyla tanınır olmuş. Belki de bu nedenle bir deliyle arasındaki tek fark olan kendisinin deli olmadığı gerçeğine vurgu yapmak istemiştir. Dali’nin en çok tepki çeken hareketi General Francisco Franco’nun galibiyetiyle biten İspanya İç Savaşı sonrası Diktatör Franco’yu desteklediğini açıklamasıydı. Bu açıklamadan itibaren sürrealistler Dali’ye karşı bir tavır almış ve Dali “Sürrealizm benim!” diyerek yıllar sürecek bir çekişmenin temellerini atmıştı.

sacrament of the last supper, salvador dali

Sacrament Of The Last Supper, 1955

Leonardo da Vinci’nin muhteşem eseri Son Akşam Yemeği’nin Dali tarafından sürreal anlatımı.

1950’li yılların başlarında dönemin İtalyan hükümetinin, Dante’nin 700. doğum günü şerefine Dali’den İlahi Komedya’yı resimlemesini istemesi bazı tepkilerle karşılaşsa da, kariyerindeki en dikkate değer eserler olarak gördüğü bu çalışmayı yapmıştır. Dali’nin çizimleri İlahi Komedya metninin illüstrasyonlarından çok, onun sürrealist yöntemiyle uyguladığı suluboya yorumlardır. Dante’nin hayatındaki ilahi rehberi ve kutsal ışığı olarak gördüğü Beatrice gibi, Dali’nin hayat ışığı da Gala’dır. İlahi Komedya, sanat otoritelerince Dali’nin sadece en çok eseri içinde barındıran bir sanatsal çalışması değil, aynı zamanda onun sanatsal gelişiminin bir çeşit özeti olarak da algılanmaktadır.

ilahi komedya, salvador dali

İlahi Komedya, Virgil’s Last Words, 1963

the railway station at perpignan, salvador dali

The Railway Station At Perpignan, 1965

Resimde belli belirsiz arka planda çarmıha gerilmiş İsa vardır. Sol tarafta İsa’nın yarası da seçilmekte. Resmin üstünde bir anda orada belirmiş gibi duran bir lokomotif. Sağ planda Jean-François Millet’in, Angelus isimli resminden alıntı var. Bu resimden farklı olarak tarlada dua eden kadın ve adamı birbirinden ayırmıştır.

battle in the clouds, salvador dali

Battle In The Clouds (Bulutlarda Savaş), 1974

Gerçeküstücülükte düşüncenin herhangi bir mantık çizgisi izlemeden akmasını temel alan otomatizm kavramını benimsediyse de, öbür gerçeküstücülerden daha iyimser bir bakış açısıyla işledi ve bu eğilime eleştirel paranoya adını verdi. Yapıtlarında yarattığı düşsel gerçekçilik (büyülü gerçekçilik), betimlediği gerçek dışı düşsel mekan ve garip düşsel imgelem ile bir karşıtlık oluşturuyordu. Bu yapıtlarda düşle gerçeği ayırmak neredeyse olanaksızdı. Dali’nin amacı günlük uğraşları alaycı bir tavırla düşsel hale getirmekti.

the towers, salvador dali

The Towers, 1981

“Her sabah uyandığımda zarif bir zevk yaşıyorum… Salvador Dali olmanın zevkini… Ve delice bir coşku içinde kendime soruyorum: Salvador Dali bugün ne kadar mükemmel işler başaracak?”

Birçoklarına göre resimde sürrealizm akımının en önemli ismi olan Salvador Felipe Jacinto Dali’nin kendisine dair bu görüşü kişiliğine dair çok şey anlatmıyor mu? Dali, yaşlandıkça sürekli bir korku içerisinde yaşamaya başlar, günde 10 adet hap alır, antidepresanlar ve trankilizanları düzensiz ve bol miktarda kullanır. Babası gibi prostat kanseri olarak ölmekten korkar. Yaşamının son yıllarında ölümden olduğu kadar, geceden de korkmaya başlar, uyuyamaz. Başucundaki zili yerli yersiz çalarak hemşirenin orada olduğundan emin olmak ister. Zili çok çaldığı bir gece, kısa devre yüzünden odasında yangın çıkar ve yaralanır. Eşinin ölümünden sonra Pubol’daki villasına yerleşir. 1989’da solunum ve kalp yetmezliğinden 84 yaşında hayatını yitirir.

Kaynak
Salvador Dali, Yeşim Öztürk, ATAUM E-BültenSalvador Dali İstanbul’da, Art SanatDahi Ressam Salvador DaliSanatta Denge Unsurunun Sanat Yapıtına Kazandırdığı Estetik Değerler


Facebook Yorumları

Yorum Yap

E-posta hesabınız yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir