Bireylerin yetişkin hayatlarındaki tutum ve davranışlarının erken yaşlarda aldıkları eğitime bağlı olduğu bilinen bir gerçektir. Bu nedenle sanatı, sanatçıları ve onların eserlerini anlamak ve takdir etmenin tohumları, yine bireylerin erken yaşlarında aldıkları eğitimde atılır.
Sanat eğitiminin ilk adımları okul öncesi dönemde atılır ve bu nedenle de bol resimli kitaplardan yararlanılması gerekir, çünkü çocuk kitapları aracılığıyla verilecek sanat eğitimi, çocuğa estetik yargı üretebilme konusunda yardımcı olmayı amaçlarken yeni biçimleri duyumsamayı, eğlenmeyi ve heyecanlarını doğru biçimlerde yönlendirmeyi de öğretir.
1. Durmuş Akbulut, Çocuklara Ressamlar
Durmuş Akbulut’un yazdığı 10 kitaptan oluşan 6 yaş üstü çocuklar için hazırlanan Çocuklara Ressamlar adlı kitabı çocuklara dünyaca ünlü ressamları tanıtıyor. Sette Türk ressam olarak Osman Hamdi Bey var. Çocuklar Gustav Klimt, Claude Monet, Pablo Picasso, Leonardo Da Vinci, Wassily Kandinsky, Henri Rousseau, Paul Gauguin, Salvador Dali, Van Gogh’un tüm resim evrenini keşfedecek, sıkılmadan öykü tadında ve ilginç grafikler eşliğinde, görme, tarif etme ve yorumlama yeteneğini geliştirecek.
“Van Gogh deli değildi. Gerçek deliler, akıl yürütmeden ve mantıktan yoksundur ama ilgi çekici resimler yapabilirler. Ancak simetri duyguları neredeyse kaybolduğu için resimlerinde dengeden bahsedilemez. Van Gogh simetri ve kompozisyon duygusu çok güçlü bir ressamdı. Onun hastalığı, anladığımız anlamda delilik değildi. Stres, sağlıksız beslenme, boya zehirlenmesi ve kaygılarıyla ortaya çıkan bir tür sinirsel krizdi ve günümüzde yaşasaydı tedavisi basitti.”
2. Laurence Anholt, Anholt Sanatçılar Serisi
İngiliz yazar ve illüstratör Laurence Anholt’un yazdığı seri, İngiliz The Guardian Gazetesi tarafından büyüleyici ve eğitici olarak tanımlanıyor. 4 yaş ve üzeri için hazırlanmış Anholt Sanatçılar Serisi, Edgar Degas’ı anlattığı Degas ve Küçük Dansı, Van Gogh’u anlattığı Van Gogh ve Ayçiçekleri, Leonardo da Vinci’yi anlattığı Leonardo ve Uçan Çocuk, Picasso’yu anlattığı Picasso ve At Kuyruğu Saçlı Kız, ve Claude Monet’i anlattığı Claude Monet ve Sihirli Bahçesi adlı kitaplar bulunuyor. Ressamların yaşamından gerçek birer öykünün aktarıldığı kitapların yanında bir de hikaye CD’si var.
“Neden hareketsiz duramıyorsun?” diye bağırdı adam. “Sürekli hareket edersen seni nasıl çizebilirim?” Maria korkmuştu, yanındaki kıza “Kim bu öfkeli adam?” diye sordu. “Eğer burada öğrenci olacaksan çok yakında öğrenirsin. O ünlü ressam Degas. Atların ve dansçıların resimlerini yapar ve ne yazık ki her ikisine de aynı şekilde davranır.”
3. Laurence Anholt, Ünlü Ressamlardan Sanat Dersleri
“Sanatla uğraşmaktan daha eğlenceli bir şey yoktur” diyen Laurence Anholt’un 7-12 yaş çocukları için hazırladığı Ünlü Ressamlardan Sanat Dersleri kitabı çocukları sadece sanatla tanıştırmakla kalmıyor, Van Gogh’dan portre çizmeyi, Monet’ten suluboya tekniğini, Cezanne’den deseni, Matisse’den renklerin uyumunu, Degas’dan hareketli heykeller yapmanın ipuçlarını öğretiyor. Çocuğunuz ilk eserlerini, sanat dünyasının efsane ressamlarının kılavuzluğunda gerçekleştirirken, hayal gücünün önemini, kendine güvenmenin gerekliliğini ve her şeyi öğrenmek istemenin başarıya giden ilk adım olduğunu da öğreniyor.
4. James Mayhew, Katie Serisi
Katie serisi, hem güzel bir hikaye anlatıyor, hem de ünlü ressamların ünlü tablolarını hikayenin içine katarak tanıtıyor. James Mayhew’in hem yazıp hem resimlediği bu seri, çocuklar için tasarlanmış en başarılı ve en özgün sanata giriş kitapları olarak değerlendiriliyor. Hem yazıp hem resimlediği bu seri New York Met Müzesi, Floransa Uffizi Müzesi, Louvre Müzesi gibi dünyanın her yerinde, birçok müze ve sanat galerisinde bulunuyor.
Katie müzede gezerken, ünlü ressamların tablolarının içine girip çıkmaya, resimlerin içindeki hayatlara dahil olmaya başlar. Vincent van Gogh’un resimleri arasında başlayan heyecanlı koşturmaya ve maceraya, resimlerin kahramanları da katılır. Çocuklara sanat tarihi konusunda müthiş bir temel oluşturan, 4 yaş ve üzeri çocuklar için önerilen Katie serisinde Katie ve Ayçiçekleri, Katie ve İzlenimci Ressamlar, Katie ve Yıldızlı Gece adlı kitaplar yer alıyor.
“Katie, “Peki bugün başka ne yapabiliriz?” diye sordu. Büyükannesi, “Güzel Sanatlar Müzesi’ne gidebiliriz” dedi. “Orada her zaman çok güzel zaman geçiriliyor. Müzeye vardıklarında büyükannesi biraz dinlenmek için oturunca, Katie de resimlere bakmaya gitti. Güzel Sanatlar Müzesi ışıl ışıl, parlak renkli resimlerle doluydu. Vincent van Gogh’un Ayçiçekleri adlı eseri Katie’nin çok hoşuna gitti.” (Katie ve Ayçiçekleri)
5. Pearson Yayınevi (Çevirmen: Zerrin Keşoğlugil), Sanata İlk Adım
Pearson Türkiye’nin Eğitici Çocuk Kitapları kategorisinde yer alan Sanata İlk Adım kitabı, 6-11 yaş grubu çocukların sanata ilgisini artırma amacını taşıyor. Başyapıtlardan esinlenilerek çocuklar için oluşturulmuş sanat projeleriyle dikkat çekiyor. Kitap, Van Gogh’un resimlerinde kullandığı tekniği çocuklarla paylaşarak sanat yapıtı oluştururken izlenen yolları eğlenceli bir dille anlatıyor. Van Gogh dışında Degas, Henri Rousseau, Kandinsky, Klee, Andy Warhol, Diego Rivera, Henry Moor, Kenojuak Ashevak ile tanışıyor çocuklar. Çizim, heykel ve mozaik yapımını adım adım anlatan Sanata İlk Adım, çocuğunu bir sanat dalına yönlendirmek isteyen anne-babalar için ideal bir kitap.
6. Uyarlayan: Yem Yayın, Çocuklar İçin Sanat Kitabı
2005’te İngiltere’de 7-14 yaş kategorisinde İllüstrasyonlu En İyi Çocuk Kitabı ödülünü alan Çocuklar İçin Sanat Kitabı, 30 farklı sanatçının en çok tanınan ve klasikleşmiş eserlerindeki yaklaşım ve eğilimlerini incelerken, çocuklara bir sanat eserini okumanın yolları ve algılama yeteneklerinin geliştirilmesi amaçlanıyor. Çocuklar İçin Sanat Kitabı, sanatçıların eserlerini neden ve nasıl ürettiklerine ilgi çekerek çocukların yaratıcılık ve hayal güçlerini canlandırmayı, bir resim, heykel veya fotoğrafa bakarken, o sanat eserinin ardındaki düşünce, anlam, rol ve işlevleri araştırmalarını sağlayıp, çocukların renk, biçim, doku ve desen bilincini geliştirmeyi amaçlıyor. Kitap ayrıca, çocuklara bir sanat eserinin arkasında üzücü, komik, şaşırtıcı ya da korkulu bir hikaye olabileceğini anlatarak öğrenme sürecini eğlenceli hale getiriyor.
“Kimdir bu adamlar ressam Giuseppe Arcimboldo neden bir manav tezgahından esinlenmiş olabilir. Aslında bunlar dört insan yüzünün değil, dört mevsimin resmidir: İlkbahar, yaz, sonbahar, kış. Her adamın yüzü yılın belirli bir mevsiminde yetişen meyve, bitki ve sebzelerden yapılmıştır. İlkbahar ilk mevsimidir. Bu yüzden ilkbahar adam en genç görünendir. Sonra yaz gelir, daha sonra sonbahar ve son olarak yaşlı kış adam.”
7. Rosie Dickins, Keşfedin Sanat
Keşfedin Sanat, bir sanat eserine bakarken ayrıntıları görmeniz, neye nasıl bakabileceğiniz konusunda ipuçları veren bir eser. Sayfalarında dikkat çekilmek istenen ayrıntıların üzerinde, çocuğun kaldırıp altındaki açıklamayı görebileceği karton kapaklı pencereler var. Her ne kadar kitabın üzerinde hitap ettiği yaş aralığı 9-15 olarak belirtilmişse de, kitabın teknik özellikleri ve konuları ele alış biçimi dikkate alındığında, 15 biraz ileri bir yaş sınırı. Kitabın içeriğini oluşturan başlıca konular ise şunlar: Resim ve heykel sanatında kullanılan belli başlı teknikler (yağlı boya, kolaj, baskı, bronz heykel yapımı), resimde renk ve ışık (kontrast renkler), hareketli kompozisyonlar, sanat eserlerinin sembolik anlamları.
“Bazı sanatçılar için sanat bir şeyler yapmakla ilişkili değildir, sanat fikirlerle ilişkilidir. Hatta eğer yeni bir fikirse, eski bir tekerleği bir tabureye sabitlemek bile sanat olabilir. Pek çok sanat akımı vardır: Ekspresyonizm, empresyonizm, sürrealizm, dadaizm, kübizm. Ama vandalizm bir sanat akımı değildir!”
8. Altın Kitaplar (Çevirmen: Farah Yurdözü), Benim Adım Serisi
Benim Adım dizisi kitapları sanata giriş yapan çocuğun artan merakını tatmin edebilecek türden. Örneğin, Benim Adım Leonardo da Vinci kitabında Da Vinci’nin ağızdan anlatılan bir yaşam öyküsüyle karşılaşıyor çocuk. Üstelik yalnızca ressam hakkında değil, ressamın yaşadığı dönemle ilgili de bilgi sahibi oluyor. Kitapta, sırf boyaları birbirine karıştırıp, tuvale sürmekle ressam olunmayacağı, bunun için sanatçının çok yönlü olması gerektiği de anlatıyor. 10 yaş üstü çocuklar için hazırlanan dizinin diğer kitapları Benim Adım Beethoven, Benim Adım Mozart, Benim Adım Van Gogh, Benim Adım Picasso.
“Düşünürlerden şairlere, mimarlardan ressamlara, krallardan papalara ve hatta sıradan insanlara kadar hepimiz dünyayı değiştirebileceğimize inandık. Ben de Rönesans döneminde doğmuş biri olarak böyle bir fırsatı kaçıracak değildim. Bu nedenle kendimi resme, heykel yapmaya, kale ve savaş makineleri tasarlamaya adadım. Ayrıca insanlığın işlerini kolaylaştıracak ufak tefek cihazlar ve uçan makineler de çizdim.”
“Benim adım Beethoven, tam dokuz tane senfoni, yaylı çalgılar için on altı kuartet, otuz ikiden fazla piyano sonatı, bir opera ve başka türlerde birçok eser yazdım. Ne var ki yazdığım tüm bu eserlere rağmen hayatımın yarısını sağır biri olarak geçirdim. Biliyorum, buna inanmak güç. Sağır bir müzisyen hayal edebiliyor musun? Kulağa imkansız geliyor, öyle değil mi?”
9. Doğan ve Egmont Yayıncılık, Bay Majör’le Klasik Müzik Masalları Serisi
Bay Majör’le Klasik Müzik Masalları serisinde Bach, Mozart, Beethoven, Chopin, Çaykovski, Strauss ve Vivaldi var. Kitaplarla birlikte verilen müzik CD’leri, hikayeyi destekliyor, çocukların anlatılan bestecilerin müziğini duyarak tanımasını sağlıyor. Kitaplardaki ana karakter ve hikaye anlatıcısı Bay Majör. Bay Majör, bir müzik araştırmacısı. Her kitapta müzisyeni ve bu müzisyenin bestelerini bir hikaye çerçevesinde anlatıyor. Serideki kitaplarda yer alan konuşma metinleri, CD’lerde seslendirildiği gibi, sanatçının eserlerine de CD’lerde yer veriliyor. Oku, Dinle, Eğlen, Öğren sloganıyla basılan kitaplar, çocuklara hem klasik müziği hem de bu müzik türünün önemli temsilcilerini tanıma fırsatı sunduğu gibi, sanatçılar ile ilgili masallar sayesinde, çocukların hayal gücünü de artırmayı hedefliyor.
“Merhaba çocuklar, benim adım Bay Majör. Ben bir müzik araştırmacısıyım. Müzik kurdu da diyebilirsiniz. Nasıl kitap kurtları kitap okumadan duramıyorsa, ben de müzik dinlemeden duramam. Müzik dinlerken hayallere dalarım. Gözlerimi kapadığımda istediğim yerde olurum. Bazen bir imparatorun sarayında, bazen ihtişamlı bir şatoda, bazen de bir mevsim yolculuğunda. Bakın şu çalan müziği dinleyin. Mozart’ın 40. Senfonisi ile kendinizi bir sarayda düşleyin.”
10. Pan Yayıncılık, Biyografik Öyküler Dizisi
Tamburi Cemil Bey – Cemil’in Gizli Konserleri kitabının yazarı Serhat Aytan’dır. Aşık Veysel – Uzun İnce Bir Yol, Cemal Reşit Rey – Kuğu Kuşunun Şarkısı kitaplarının yazarı Aysel Gürmen’dir. Eserleri resimleyen ise Saadet Ceylan’dır.
Aşık Veysel, Cemal Reşit Rey ve Tamburi Cemil Bey biyografilerine yer veren çok değerli bir seri. Her kitap bir müzisyene, özellikle de o müzisyenin çocukluk çağlarına odaklanıyor. Bu da çocuk okuyucuların kendileri ile besteciler arasında özdeşleşme kurmalarını çok kolaylaştıracak bir tercih. Bu kitaplarda her bir müzisyenin müzik ile kurduğu özel ilişkiye vurgu yapılıyor. Konu edilen sanatçının hayatı yalın, sevecen, akıcı bir dille anlatılmış. Kısa sayılmayacak bu metne yumuşak renklerin kullanıldığı çizimler eşlik ediyor.
“Baba! Bana bir şey getirdin mi?” “Getirdim oğlum getirdim. Herhalde bundan sonra canın hiç sıkılmayacak.” Veysel sevinçten havaya uçabilirdi. Kollarını uzatıp babasına doğru yürümeye çalıştı. Babası Veysel’i oturttuktan sonra getirdiği bağlamayı kucağına verdi. Veysel şöyle bir dokundu ve ne olduğunu hemen anladı. Babasına sarıldı, öptü, kokladı. O günden sonra Veysel bağlamasını çalmaya çabaladı. Nereye giderse onu da götürdü. Ali Ağabeyi tarlada çalışırken o da bir kenarda oturur, sazıyla oyalanırdı.”
Kaynak
Sakla Deyimi, Gelir Elbet Yeri, Sanat Eğitimi ve Öğretimi, Sanat Eğitiminde Estetik Değerlerin Gelişimi Sürecinde Çocuk ve İletişim, Çocuklar İçin Sanat Kitapları, Çocuk Kitapları: Bay Majör’le Klasik Müzik Masalları, Müzik Çocuğa Yakışır
