Ajan filmleri denince akla gelen en önemli filmleri derledik.
1. Notorious (Aşktan Da Üstün), 1946
Yönetmen: Alfred Hitchcock, Oyuncular: Ingrid Bergman, Cary Grant, Claude Rains, Moroni Olsen, Louis Calhern
Alfred Hitchcock’un en iyi filmlerinden Notorious (Aşktan Da Üstün), sinema tarihinin en gerilimli romantik filmlerinden de aynı zamanda. Fakat, noir (kara film) türünün özelliklerini içinde barındırdığı için tamamen romantik bir film olarak kabul edemeyiz. Film, Nazi casusu bir vatan haini olarak hüküm giyen bir adamın, kendisini alkole ve eğlenceye vermiş kızı Alicia’yı, tehlikeli bir göreve davet eden hükümet ajanı Devlin’in ona duyduğu, ama bir türlü itiraf edemediği yoğun aşkı anlatır.
2. Goldfinger (Altın Parmak), 1964
Yönetmen: Guy Hamilton, Oyuncular: Sean Connery, Lois Maxwell, Honor Blackman, Bernard Lee, Gert Fröbe, Tania Mallet
Güçlü işadamı Auric Goldfinger, Grand Slam adını verdiği bir operasyon planlamaktadır. Dünya ekonomisinin kalbi sayılan ve bütün ülkelerin altın rezervlerinin depolandığı, askeri bir üs tarafından korunan Fort Knox’u yağmalamayı planlamaktadır. Onu engelleme görevi, İngiliz Gizli Servisi’nden 007 kodlu ajan James Bond’a verilir. Bond, kendisine tahsis edilen üstün özellikli Aston Martin’in de yardımıyla Goldfinger’ın peşine düşer. Bond’un önünde aşması gereken engel olarak, Goldfinger’ın adamlarından öldürücü şapkasıyla dilsiz uşağı Oddjob, güzel Jill Masterson ve seksi pilot Pussy Galore beklemektedir.
3. The Spy Who Came In From the Cold (Utanç Duvarında Casusluk), 1965
Yönetmen: Martin Ritt, Oyuncular: Richard Burton, Claire Bloom, Oskar Werner, Sam Wanamaker, George Voskovec, Rupert Davies, Cyril Cusack, Peter van Eyck, Michael Hordern, Robert Hardy
Alec Leamas, Soğuk Savaş döneminde Doğu Almanya’ya gönderilmiş bir İngiliz casusudur. Dışarıdan bir göçmen, İngiltere’den kaçan bir istihbarat görevlisi gibi görünse de, asıl amacı komünist topraklarda bilgi kirliliği yaymaktır. Fakat görev için geldiği bu ülkede, planlar işledikçe aslında kendi hükümetinin onu kullandığını fark eder. Leamas, İngiliz istihbaratı için herhangi bir piyondur. Artık hem içinde bulunduğu görevden kurtulmaya çalışır, hem de onu aşağılayan sistemden… Yazar John le Carre’nin aynı adlı romanından Martin Ritt tarafından uyarlanan film, ajan öyküsüne karanlık sulardan bakan bir yapım.
4. The Quiller Memorandum, 1966
Yönetmen: Michael Anderson, Oyuncular: George Segal, Alec Guinness, Max von Sydow, Senta Berger, George Sanders, Robert Helpmann, Robert Flemyng, Peter Carsten, Ernst Walder, Edith Schneider
Trevor Dudley Smith’in romanından Harold Pinter’ın uyarladığı film, casusluk mekanizması ve istihbarat faaliyet alanının olumsuz sonuçları üzerinde durur. İngiliz Sineması’nda, playboy James Bond’u dışarıda bırakırsak, casus şebekelerine bütünüyle kuşkuyla yaklaşıldığını görürüz. Bu filmlerde, özellikle masum kurbanların ezildiğini, demokratik haklarını da kimsenin savunmadığı vurgusu kalın harflerle çizilir.
5. Where Eagles Dare (Kartal Yuvası), 1968
Yönetmen: Brian G. Hutton, Oyuncular: Clint Eastwood, Richard Burton, Robert Beatty, Patrick Wymark, Michael Hordern
Bir kış gecesi, 7 erkek ve bir kadın komando, Almanya’da yüksek bir tepeye inerler. Amaçları, erişilemez denilen Gestapo’nun merkezine ulaşmaktır. Görevleri ise Amerikan generali, Nazilerin elinden kurtarmaktır. Komandolara hiç kimseye güvenmemeleri söylenir. Buna yeni aldıkları arama/kurtarma emirleri de dahildir. Filmde Schloss Adler, yani Kartal Şatosu olarak geçen yer, aslında Avusturya’nın Salzburg şehrinin 40 kilometre yakınlarında, bulunduğu kasabanın adıyla anılan Hohenwerfen Kalesi’dir. Günümüz sinema dünyasında çok sık kullanılan Green Screen (Yeşil Ekran) teknolojinin ilk kullanıldığı filmlerdendir. Özellikle teleferikli sahnelerde bu teknolojiden yararlanılır.
6. All The President’s Men (Başkanın Bütün Adamları), 1976
Yönetmen: Alan J. Pakula, Oyuncular: Dustin Hoffman, Robert Redford, F. Murray Abraham, Martin Balsam, Hal Holbrook
Senaryosunu William Goldman’ın, Washington Post gazetesi muhabirleri Bob Woodward ve Carl Bernstein’in aynı adı taşıyan ve Watergate Skandalı’nı ortaya çıkaran öykülerini anlattıkları kitaptan esinlenerek yazdığı filmde, Dustin Hoffman ve Robert Redford, skandalı ortaya çıkaran gazetecileri canlandırmıştır. Alan J. Pakula’nın filmi, aradan yıllar geçtikten sonra bile izlenesi bir yapım olarak değerlendirilmektedir. Medyanın gücünü olumlu yönde kullandığında neleri başarabileceğini gösteren film, Amerikan tarihinde istifaya zorlanan ilk ve tek başkan Richard Nixon’ın karıştığı, Washington Post’un muhabirleri olan iki cesur gazeteci Carl Bernstein (Dustin Hoffman) ve Bob Woodward’ın (Robert Redford) dedektif edasıyla yaptıkları takip sonucu, büyük bir politik skandalı çözmelerini anlatmaktadır. Tarihe Watergate Skandalı olarak geçecek vakayı ortaya çıkarmalarını etkili bir anlatıyla dramatize eden film, yalnız ilk gösterime girdiği yıl değil, günümüzde de dünyanın çeşitli ülkelerindeki gazetecilik okullarında öğrencilere rol model olmaktadır. Film, demokrasi-medya ilişkisi üzerinde sorgulatıcı bir metin olarak da önemli bir konuma yerleşmiştir.
7. The Hunt For Ted October (Kızıl Ekim), 1990
Yönetmen: John McTiernan, Oyuncular: Alec Baldwin, Sean Connery, Sam Neill, Stellan Skarsgård, Tim Curry
SSCB’nin nükleer denizaltısı Kızıl Ekim’in kaptanı Marko Ramius, gemide kendisi hakkında rapor tutan KGB ajanını öldürür ve gemiyi ele geçirir. Amacı denizaltını kaçırarak ABD’ye iltica etmektir. Denizaltının rotasını değiştiren kaptan, gizli planını açığa çıkarmamaya gayret ederken, ABD üst düzey yetkilileri kendi karasularına girmek üzere olan bu Rus denizaltısının farkına varır ve olası bir saldırı için alarma geçer.
8. Ronin, 1998
Yönetmen: John Frankenheimer, Oyuncular: Robert De Niro, Jean Reno, Sean Bean, Stellan Skarsgård, Natascha McElhone
Sam, uluslararası gizli ajanlardan oluşan ekibiyle birlikte çalışan, en esrarengiz ve sıkı korunan belgeleri bile ele geçirmesiyle tanınan Amerikalı kiralık ajandır. Soğuk savaşın bittiği sakin dönemlerde Sam ve ekibinin durumu belirsizleşir ve kendilerine en yüksek parayı verenler adına çalışmaya başlarlar.
9. Enemy of The State (Devlet Düşmanı), 1998
Yönetmen: Tony Scott, Oyuncular: Will Smith, Jack Black, Barry Pepper, Seth Green, Gene Hackman
Robert Dean, tesadüfen önemli bir siyasi cinayetin delilerini ele geçirir. Bir anda hükümete bağlı bir istihbarat servisinin hedefi haline gelen Dean için hayat kabus haline gelir. Yüksek teknoloji ürünü haber alma cihazları ve tehlikeli ajanlar, Dean’in peşine düşmüştür. Devletin sahip olduğu, insanları kolayca gözetleyebilmeyi sağlayan yüksek teknolojik imkanlar, ona neredeyse kaçacak nokta bırakmamıştır. Ama tüm bu imkansızlıklara rağmen Dean, hayatını, ailesini ve kariyerini kurtarmak zorundadır.
10. Spy Game (Casus Oyunu), 2001
Yönetmen: Tony Scott, Oyuncular: Brad Pitt, Robert Redford, Catherine McCormack, Stephen Dillane, Colin Stinton
Tecrübeli CIA ajanı (Robert Redford), emekli olmadan önceki son mesai gününde yanında yetişen çaylak ajanı (Brad Pitt) Çinlilerin elinden kurtarmaya çalışır. Çin’le ticari anlaşma yapan ABD hükümeti ise genç ajanı feda etmeye hazırdır. Tony Scott, göz alıcı stiliyle 60’lı yıllardan 90’lara uzanan hikayeyi geri dönüşlerle anlatır.
11. The Tailor of Panama (Panama Terzisi), 2001
Yönetmen: John Boorman, Oyuncular: Daniel Radcliffe, Geoffrey Rush, Pierce Brosnan, Jamie Lee Curtis, Brendan Gleeson
Casusluk romanlarının tartışılmaz biçimde en çarpıcı yazarlarından biri olan John Le Carre’nin aynı adlı romanından uyarlanan Panama Terzisi, Carre’nin bizzat kendisinin de katkıda bulunduğu senaryonun ince ayrıntılarla güçlendirilmiş yapısından da destek alarak trajikomik bir casusluk parodisine kucak açıyor. Filmin iki ana kahramanı var: Biri uçkuruna sahip olamadığı için Panama’ya sürgüne gönderilen İngiliz casusu Andrew Osnard (Pierce Brosnan), diğeri ise geçmişinde kalan kötü günleri aşarak ve onları gizleyerek Panama’da saygın bir terzi olarak yaşayan Harold Pendel (Geoffrey Rush).
Pendel’ın geçmişini bilen Osnard, ona şantaj yaparak, terziden hem çevresini hem de başkanlık binasında çalışan karısını (Jamie Lee Curtis) kullanmasını ve kendisine bilgi aktarmasını ister. Karısına bile itiraf edemediği karanlık geçmişinin açığa çıkmasından korkan Pendel, ona istediğini vereceğini söyler. Aslında verilecek pek de bilgi yoktur, bunun üzerine uydurmaya başlar çaresiz terzi. Sonuçları ise alabildiğine trajik olacaktır.
12. Piazza delle Cinque Lune (Beş Ay Meydanı), 2003
Yönetmen: Renzo Martinelli, Oyuncular: Donald Sutherland, Giancarlo Giannini, Stefania Rocca, Aisha Cerami, F. Murray Abraham, Greg Wise
İtalyan yapımı filmde, 1978 Kızıl Tugaylar tarafından kaçırılan ve 55 gün sonra bir arabanın bagajında ölü olarak bulunan İtalya Başbakanı Aldo Moro’nun kaçırılışı ve suikasti incelenir. Eski bir yargıç olan Rosario’a, gizemli kişiler tarafından Aldo Moro’nun kaçırılış görüntüleri ulaştırılır ve Rosaria, bir arkadaşı ve eski öğrencisi olan başka bir yargıç ile suikast görüntüleriyle resmi raporlardaki bilgileri karşılaştırarak, arka planında karmaşık olayların ve gizli servislerin olduğu sır perdesini aralamaya çalışır. İstihbarat filmlerine meraklı sinemaseverlerin mutlaka izlemesi gereken filmler arasında.
13. El Lobo (Kurt), 2004
Yönetmen: Miguel Courtois, Oyuncular: Eduardo Noriega, Mélanie Doutey, José Coronado, Patrick Bruel, Silvia Abascal
Film, Bask Bölgesi’nin özgürlüğü için savaşan ETA örgütünün sokaklarda terör estirdiği, faşist rejiminse çökme korkusuyla baskıcı tutumunu giderek artırdığı, 70’li yılların İspanya’sını konu alan bir dönem filmi. ETA’ya karşı düzenlenmiş en başarılı operasyon olan Kurt Operasyonu’nu hikayesinin merkezi yapan film, bunun aracılığı ile hem örgüt içinde yaşanmış güç ilişkilerini hem de ileri gelen devlet görevlilerinin sistemin devamlılığı için nasıl politik kararlar alabildiğini gözler önüne serer.
14. Munich (Münih), 2005
Yönetmen: Steven Spielberg, Oyuncular: Eric Bana, Daniel Craig, Geoffrey Rush, Moritz Bleibtreu, Mathieu Kassovitz
1972 Münih Olimpiyatları’nda Filistinli teröristlerin İsrailli sporcuların kampını basmasıyla açılan film, İsrail devletinin bu olaya verdiği cevabı sorgular. İsrailli bir Mossad ajanı, çocuk bekleyen karısına, ailesine ve ülkesine bağlı, örnek sayılabilecek bir vatandaş olan filmin ana karakteri Avner (Eric Bana) ve 5 kişilik ekibine, Olimpiyat baskını düzenleyen Kara Eylül örgütünün beyin takımını öldürme görevi verilir.
15. Syriana, 2005
Yönetmen: Stephen Gaghan, Oyuncular: Matt Damon, George Clooney, Amanda Peet, Mark Strong, William Hurt
Stephen Gaghan’ın yönettiği film, karışık ve dağınık, çünkü oldukça karışık bir konuyu, Ortadoğu ve petrol etrafında şekillenen ilişkileri gözler önüne seriyor. Clooney’i filmde neler olup bittiğini anlayan tecrübeli CIA özel operasyonlar ajanı Bob Barnes rolünde izliyoruz. Rolling Stone dergisinin tecrübeli eleştirmeni Peter Travers, Clooney’i “Bu, Clooney’in gelmiş geçmiş en iyi performansı. Hipnotize edici, akıldan çıkmıyor” gibi etkileyici cümlelerle değerlendirir. Filmin Ortadoğu konusunda ABD’yi eleştiren senaryosu, ABD’de Bin Ladin yazsa bu çıkardı diye eleştirilse de, kimsenin Clooney’e diyecek lafı yoktur. Nitekim Clooney, En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu dalında Oscar’la ödüllendirilir.
16. The Bourne Ultimatum (Son Ultimatom), 2007
Yönetmen: Paul Greengrass, Oyuncular: Edgar Ramírez, Joan Allen, Matt Damon
Bourne serisi, casus romanlarının ünlü ABD’li yazarı Robert Ludlum tarafından 1980’li yıllarda piyasaya çıkmış kitap serisinden oluşmaktadır. Filmin dördüncüsü dışında, diğerlerinde başrolde Matt Damon oynar. Serinin üçüncü filmi olan Son Ultimatom’da, iyi eğitimli suikastçı Jason Bourne’in tek isteği ortadan kaybolmaktır. Ancak kaybolmayı başaramadığı gibi kendisini yaratanlar tarafından ele geçirilir. Hafızasını ve sevdiği tek insanı kaybetmiş olan Jason Bourne, iyi eğitimli yeni kuşak katillerin yoğun ateşi altındadır. Artık sadece tek bir hedefi vardır, başlangıca dönmek ve kendisinin kim olduğunu bulmak.
17. Body of Lies (Yalanlar Üstüne), 2008
Yönetmen: Ridley Scott, Oyuncular: Leonardo di Caprio, Russell Crowe, Mark Strong, Golshifteh Farahani, Lubna Azabal
CIA ve Ortadoğu konusu uzmanlarından, Wall Street Journal yazarı David Ignatius’un, radikal İslam ile batı dünyası arasındaki uçurumu ve kutuplaşmayı yansıtan “Sızma / Penetration adlı romanından alınan filmin senaryosunda, Köstebek’in Oscar ödüllü senaristi Willam Monohan’ın imzası var. Gizli servislerin karmaşık iç dünyasını anlatan Yalanlar Üstüne, 11 Eylül sonrası, batı dünyasının yaşadığı travmayı beyaz perdeye taşıyan filmlerden. Film, CIA ve Ortadoğu uzmanı bir gazeteciyi, Oscar ödüllü bir senaryo yazarını ve yaşayan en önemli sinema yönetmenlerinden birini bir araya getiriyor.
18. L’affaire Farewell (Elveda), 2009
Yönetmen: Christian Carion, Oyuncular: Diane Kruger, Willem Dafoe, Guillaume Canet, Emir Kusturica, Fred Ward
Serguei Kostine’nin Bonjour Farewell adlı kitabından yola çıkan ve gerçek olayları anlatan film, bizi istihbarat savaşlarının kıyasıya sürdüğü 80’li yılların başına götürür. Soğuk Savaş’ın en hararetli döneminde Moskova’da esen rüzgârları KGB’den Albay Gregoriev’in sisteme olan inancının çöküşünde cisimleştirir. Fakat Gregoriev umudunu yitirmiş bir karakter değil. Komünizmin güzel bir rüya olduğuna inanan albay, tıkanan düzenin üzerine gidiyor ve dünyayı dönüştürecek gücü kendinde görüyor. Gerçek bir olayı merkeze alan Elveda, Albay Gregoriev’in dünyayı değiştirme hikâyesini anlatır. Film, Soğuk Savaş Dönemi’nin duygusunu, gerilimlerini küçük insanlar üzerinden perdeye taşımakta, yer yer aciz kalsa da içerdiği detaylar ve bilgiler/belgeler ile SSCB’nin çöküşünü resmeder.
19. Tinker Tailor Soldier Spy (Köstebek), 2011
Yönetmen: Tomas Alfredson, Oyuncular: Gary Oldman, Tom Hardy, Colin Firth, Benedict Cumberbatch, John Hurt
Dünya Edebiyatı’nın en önemli casusluk romanlarına imza atan John Le Carré’nin eserinden uyarlanan filmde, Circus (Kavşak) diye adlandırılan İngiliz İstihbarat Teşkilatı M16’nın içine bir KGB ajanı sızar. Bir süre önce şefi Control (John Hurt) ile birlikte görevine son verilen yaşlı kurt George Smiley (Gary Oldman), bu sızıntıyı önlemek amacıyla tekrar göreve çağrılır. İstanbul sahneleriyle de dikkati çeken, daha önceki casusuluk filmlerinden farklı olan Köstebek’te, Gary Oldman, kariyerinin en iyi performanslarından birini gösterir.
20. Skyfall, 2012
Yönetmen: Sam Mendes, Oyuncular: Daniel Craig, Javier Bardem, Ralph Fiennes, Ben Whishaw, Judi Dench
Gelmiş geçmiş en ağır ve trajik Bond filmidir Skyfall. Siber saldırılara cevap veremeyen, acz içinde kalan MI6’in II. Dünya Savaşı’nda kurulan gizli merkezine çekilmesi, teşkilat tarafından ıskartaya çıkartılmak üzere olan James Bond’un (Daniel Craig) köklerine dönerek ayağa kalkması ve M.’nin (Judi Dench) geçmiş günahlarıyla yüzleşmesi filmin ruhunu özetler.
21. Traitor (Hain), 2012
Yönetmen: Jeffrey Nachmanoff, Oyuncular: Guy Pearce, Don Cheadle, Jeff Daniels, Neal McDonough, Said Taghmaoui
Politik etkisi yüksek bir aksiyon filmi olarak perdeye aktarılmış yapımda, Samir Horn eski bir askerdir. Aynı zamanda da dindar bir Müslüman ve Orta Doğu’da İslam kökenlilere bomba fitili satan bir ABD vatandaşıdır. FBI ajanı Ray Clayton, üzerinde çalıştığı bir davada tehlikeli görünen bir komplo teorisi ile karşı karşıya gelir. Konu üzerinde çalışmalarını derinleştirince hikayenin ardında, Amerikan Özel Operasyon biriminin başı Samir Horn var gibi görünmektedir.
22. A Most Wanted Man (İnsan Avı), 2014
Yönetmen: Anton Corbijn, Oyuncular: Rachel McAdams, Willem Dafoe, Philip Seymour Hoffman, Derya Alabora, Daniel Brühl
İngilizlerin casusluk romanı üzerine tanınan ünlü yazarı John le Carré’nin, Almanya’nın Hamburg şehrinde konsolos olarak görev yaparken kaleme aldığı A Most Wanted Man adlı romanından uyarlanmıştır. Filmde, Müslüman Çeçen savaşçı Issa Karpov (Grigoriy Dobrygin) kaçak olarak Almanya’ya giriş yapar. Radikal Müslüman olduğu için Alman istihbaratınca takibe alınan Karpov, Bir Türk ailenin yanına sığınır. Karpov’un Almanya’ya giriş yapmasının sebebi ise bir banka sahibiyle görüşmek. Günther Bachmann’ın (Philip Seymour Hoffman) başında olduğu ekip Çeçen savaşçıyı izlerken, karışık istihbarat çatışmaları konunun içine dahil olur. Kara para transferleri, El Kaide ile bağlantıları olan ajanlar derken takibin boyutu büyür.
23. The Man From U.N.C.L.E (Kod Adı: U.N.C.L.E. ), 2015
Yönetmen: Guy Ritchie, Oyuncular: Henry Cavill, Armie Hammer, Alicia Vikander, Elizabeth Debicki, Luca Calvani
Soğuk Savaş döneminde iki Amerikalı ve Rus ajanın işbirliğini anlatan Kod Adı: U.N.C.L.E, konusundan çok, nostaljik yanı ve enfes müzikleriyle dikkat çeker. Film, 60’lı yıllarda geçer. Doğu Berlin’deki araba tamircisi Gaby’yi, peşindeki esrarengiz adama rağmen bin bir zorlukla Batı’ya kaçıran Amerikan ajanı Napoleon Solo, çok geçmeden esrarengiz adamın KGB ajanı Illya olduğunu anlar. Gaby’nin babası bir zamanlar zorunlu olarak Hitler için çalışan bir fizikçidir ve şimdilerde, eski bir Mussolini hayranı olan İtalyan faşistlerinin elinde, yeni bir nükleer bomba imal etmektedir. Soğuk Savaş Dönemi olmasına karşın Solo’yla Illya, örgütlerinin işbirliği yapmasına karar vermeleri üzerine ortak bir operasyona girişerek, Gaby’nin babasının, dolayısıyla füzenin peşine düşerler.
24. Kingsman: The Secret Service (Kingsman: Gizli Servis), 2015
Yönetmen: Matthew Vaughn, Oyuncular: Colin Firth, Taron Egerton, Samuel L. Jackson, Mark Strong, Michael Caine
Kingsman’de, Gary ‘Eggsy’ Price, çok küçük yaşta babasını bir askeri görevde yitirir. Bu gizli görev neticesinde ailesine bir madalya takdim edilir ve aileye bir kereye mahsus olmak üzere yardım istemeleri için bir telefon numarası verilir. Aradan 17 yıl geçer, işsiz Eggsy annesinin evinde yaşamaktadır. Bir gün trafikte kargaşaya neden olur ve tutuklanınca karakoldan kurtulmak için madalyayı kullanır. Onu bu olaydan kurtaran ajan Harry Hart ise hayatını Eggsy’nin babasına borçludur. Şimdi Harry, bu sıradan gibi görünen gence, gizli bir bağımsız istihbarat servisi ajanı olmanın yollarını öğretecektir. Eggsy’yi bu yeni hayatında ciddi bir sınav beklemektedir.
Kaynak
Köstebek (Tinker Tailor Soldier Spy): Brechtyen Bir Deneme, Kurt: Objektif Terör Hikayeleri, Politik Komplo Filmleri Bağlamında Gazetecilik Demokrasi İlişkisine Dair Bir Hollywood Anlatısı: Başkanın Bütün Adamları, İnsan Avı, Dünyayı Kurtaran Ajan