Anadolu Selçuklu Devleti Tarihi

Büyük Selçuklular’ın Anadolu topraklarına geliÅŸi, Malazgirt Meydan Muharebesi’ni kazanması, uc komutanlarınca Anadolu’da beylikler kurulması sonrasında Anadolu hakimiyetini Anadolu Selçuklu Devleti saÄŸlamıştır. Osmanlı Devleti’nin özünü de Anadolu Selçukluları’nın oluÅŸturduÄŸu söylenebilir.

Büyük Selçuklu Devleti Tarihi isimli yazımıza göz atmanızı öneriyoruz.

Büyük Selçuklu Devleti’nin kurulmasından Malazgirt Zaferi’ne kadar geçen 30 yıllık (1040 – 1071) sürede, Anadolu’ya yönelen Türk akınları Bizans direncini kırmak ve bu toprakları vatan haline getirmek açısından önemliydi. Bazen Selçuklu orduları bazen de Türkmen grupları seferler düzenleyerek Orta Anadolu’ya kadar ilerlediler. Anadolu Selçuklu Devleti’nin kurucusu KutalmışoÄŸlu Süleyman Åžah, 1074 tarihinde Antakya’dan Anadolu’ya girdi. Konya ve çevresini Rumlardan alıp, 1075’te Ä°znik’i fethederek bağımsızlığını ilan etti. Süleyman Åžah, bu yeni devleti kurmakla hem Anadolu’ya göçmüş Türkmenleri birleÅŸtirdi, hem de göçebe OÄŸuzların daha büyük kitleler halinde Anadolu’ya gelmelerini saÄŸladı.

Antakya’da Süleyman Åžah’ın temsili heykeli

1155 ile 1243 yılları arasında Anadolu Selçuklu Devleti’nin bağımsızlık, geliÅŸme ve yükselme dönemidir. Sultan Mesud’un ölümü üzerine oÄŸlu II. Kılıç Arslan (1155 – 1192) yerine geçti. Babası zamanında baÅŸlayan siyasi, askeri, medeni ve maddi hamleler daha da ilerleyerek devam etti. Yeni sultan, önce iç meselelerle uÄŸraÅŸtı. Bizans Ä°mparatoru ile anlaÅŸmayı yenileyerek doÄŸu seferine çıktı. MengücekoÄŸulları’nı tabiiyetine aldı. Sakarya’dan Fırat boylarına kadar Anadolu Selçuklu topraklarını geniÅŸletti. II. Kılıç Arslan’ın bu baÅŸarıları Bizans Ä°mparatoru Manuel’i endiÅŸelendiriyordu. II.Kılıç Arslan’ın barış isteklerini reddeden Manuel, yüz bini aÅŸan ordusu ile Miryokefalon mevkiine geldi. 1176 yılının Eylül ayında yapılan savaÅŸta, Türkler ikinci büyük zaferlerini kazandı. Böylece, Bizanslıların Türkleri Anadolu’dan atma ümitleri yıkıldı.

Konya Alaeddin Camii

Anadolu Selçuklu Sultanı I. Ä°zzeddin Keykavus yakalandığı veremden kurtulamayarak vefat eder. Tahtı Selçuklu Devleti’nin en ünlü sultanı olacak kardeÅŸi I. Alaeddin Keykubad’a kaldı. YaklaÅŸmakta olan MoÄŸol tehlikesini sezen Alaeddin Keykubad, Anadolu’yu emniyete almak için Konya, Sivas, Kayseri’yi surlarla güçlendirdi. 1223’te Kalonoros Kalesi’ni alarak Alaiye (Alanya) ismini verdi. Alaeddin Keykubad, 1237’de zehirlenerek öldüğü zaman Anadolu Selçuklu Devleti en parlak dönemini yaşıyordu. Ondan sonra Selçuklu ülkesini kötü günler bekliyordu.

II. Ä°zzeddin Keykavus dönemi (1246 – 1279), Türkiye Selçuklu Devleti tarihi için önemli olayların yaÅŸandığı bir dönem olmuÅŸtur. Anadolu Selçuklu Devleti’nin MoÄŸol baskısı altına girmesi, çocuk yaÅŸtaki üç ÅŸehzadenin hükümdar olması, devlet adamlarının yönetimde etkisinin artması, devletin ekonomik sıkıntılardan dolayı dış borç alması, ikta sisteminde bozulmaya baÅŸlaması ve Balkanlara Müslüman OÄŸuzların ilk yerleÅŸimi bu dönemde gerçekleÅŸmiÅŸtir. II. Ä°zzeddin Keykavus dönemine Anadolu Selçuklu Devleti tarihinin duraklama dönemi dememiz doÄŸru olur.

Sivas Åžifaiye Medresesi

II. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde Selçuklu ordusu MoÄŸol ordusuna Kösedağ’da 1243 yılında maÄŸlup oldu. Bu maÄŸlubiyet arkasından esareti getirdi ve yapılan anlaÅŸma ile Selçuklular MoÄŸollara vergi vermeye baÅŸladılar. MoÄŸollarla yapılan KösedaÄŸ Savaşı siyasi çöküşün baÅŸlangıç tarihi olmuÅŸtur. 1243 – 1277 yılları arası, sultanlar arası saltanat mücadeleleri ve MoÄŸollar ile savaÅŸmakla geçti.

1277’den sonra baÅŸlayan fiili MoÄŸol iÅŸgal ve idaresi Anadolu Selçuklu Devleti’nin sonunu hazırlamıştır. Bu devrin sultanları, III. Gıyaseddin Keyhüsrev, II. Gıyaseddin Mesud ve III. Alaeddin Keykubad MoÄŸollar’ın kuklası durumunda idiler. Anadolu Selçuklu Devleti’nin tarihe gömüldüğü 1308 – 1318 yıllarından sonra, Anadolu Selçuklu Devleti toprakları üzerinde Türkmen Beyleri yeni beylikler kurarlar.

Erzurum Çifte Minareli Medrese

Anadolu Selçuklu Devleti, bu coğrafyanın kültürel mirasına çok kıymetli eserler bıraktı. Ülkenin pek çok yerinde cami, han, kervansaray, imaret, köprü, çeşme ve medreseler yaptırdılar. Anadolu Selçuklu sultanları adına yapılan kervansaraylar Sultan Han ya da Han olarak adlandırılırdı. Bu dönemdeki dinsel yapılar, genellikle küçük boyutlarda olmasına karşın, hanlar çok büyük boyutlu yapılardır. Bir bakıma sultanın ihtişamını yansıtırlar. Dış görünümleri sade olan Selçuklu yapılarında, ön cepheler özenle işlenmiş taş veya tuğla minareleri, eyvan karakterli, büyük ustalıkla bezenmiş taştan taç kapıları ile dikkati çekerler.

Sivas Gök Medrese

Anadolu Selçuklu mimarisinin günümüze kalan en önemli örnekleri arasında, Konya’da Alâeddin Camii, Karatay Medresesi, İnce Minareli Medrese, NiÄŸde’de Alaeddin Camii, Ankara’da Aslanhane Camisi, Kayseri’de Huand Hatun Camii ve Külliyesi, Afyonkarahisar’da Ulucami, Erzurum’da Çifte Minareli Medrese, Sivas’da Gök Medrese, Buruciye Medresesi ve Çifte Minareli Medrese, KırÅŸehir’de Melik Gazi Kümbeti, Tercan’da Mama Hatun Türbesi, Ahlat’ta Ulu Kümbet ve Çifte Kümbetler ile NevÅŸehir’de Tuzköy Camii, Kızılkaya Camii, NevÅŸehir Kalesi gösterilebilir.

Kaynak
Anadolu Selçuklu Devleti Tarihine Bir Bakış, Türkiye Selçukluları ve Anadolu Beylikleri Tarihi, Türkiye Selçuklu Devleti Tarihinde Bir Dönüm Noktası; II. İzzeddin Keykavus Dönemi, Selçuklu Mimarisi