Menu

Turgut Zaim’in Eserleri ve Hayatı



Türk resminin önemli ressamlarından Turgut Zaim’in (1906 – 1974) eserlerini ve hayatını derledik.

1906 yılında İstanbul’da doğan Turgut Zaim, Kadıköy Saint Joseph Koleji’nden mezun olur. Güzel sanatlarla ilgili bir aile içinde büyüyen ressam için özellikle İtalya’da dokuz yıl resim eğitimi alan küçük dayısı Mehmet Fuat model olur. 1920 yılında Sanayi-i Nefise Mektebi’nde (Güzel Sanatlar Akademisi) öğrenime başlar. Öğrencilik yıllarında Paris’e resim eğitimi için burslu olarak gönderilir, ama kısa bir süre sonra yurda döner. “Benim burada öğreneceğim bir şey yok” sözleri arkadaşları arasında Batı’yla ilişki kurmaya ilgisiz olarak yorumlanır. Yurda döndükten sonra geleneksel sanatlara yönelir.

turgut zaim, ucurtmali cocuk

Uçurtmalı Çocuk

Turgut Zaim, Akademi’ye başladığı 1920’li yıllarda ilk tuval çalışmaları İstanbul ile ilgilidir. Ressamın anlatımıyla 15’i geçmeyen peyzaj nü resimlere gelince, o şöyle diyor: “Benim için önemli olan çıplak resim yapmaktan ziyade, yeni konuları ele almaktı. Çıplaklığın üzerinde durmayışım, modeli daima anatomik olarak ele alışımdan ileri geliyor. Manzara resimlerine gelince figürsüz olanları çok yalın buluyorum. Bu fikrim manzarayı hor gördüğüm anlamına gelmez, resimlerimde bu açıktır.”

turgut zaim, kecili kadin

Yörükler, Linol Baskı

Özgün baskı resimde de ürünler veren Turgut Zaim 1930-31 yıllarından itibaren çinko ve linol baskı teknikleri ile 39 adet resim yapar. Bu çalışmalarındaki konu ve ele alış tarzı, diğer yaptığı resimlerden farklı değildir. Pastel, suluboya boya, yağlı boya resimleri dışında, çinko ve linol tekniğinde özgün baskı resimleri ile o dönemde Türkiye’de ilk ürün veren ressamlarımızdandır.

Turgut Zaim, Ortaoyunu

Ortaoyunu

Turgut Zaim, Türk geleneksel tiyatro örneklerinden olan orta oyunu ve onu seyreden insanları, titiz bir üslup, minyatürü hatırlatan bir disiplinle tasvir etmiş. Tüm yüzeye yayılan kompozisyonda, mavi, yeşil, turuncu, beyaz, kırmızı, siyah, sarı tonları en çok kullanılan renkler. Zaim, Türk minyatür resminin geometrik kompozisyon ve şematik figür esprisinden hareket etmiş, bu geleneksel biçimi çağdaş bir üslupta resmedebilmesinde gösterdiği ustalık ve özgünlükle, kendisinden önceki ve sonraki sanatçılardan ayrılan bir kişiliğe sahip olmuştur.

turgut zaim, hali dokuyanlar

Halı Dokuyanlar

Zaim’in, Halı Dokuyanlar, Ortaoyunu gibi ilk yapıtları, onun yaşamı boyunca yürüteceği çizgiyi belirlemiştir. Üslubu, batı estetiğinden uzak, yerli konular ve bu konuları işlerken minyatür ve halk resimlerini hatırlatan, saf yüreklilik-naiflik anlayışı olmayan, gerçekçi sayılabilecek bir üsluptur.

Turgut Zaim bir yıl Konya’da resim öğretmenliği yapar ve 1932’de evlenerek Ankara’ya yerleşir, daha sonra Cumhuriyet Halk Partisi’nin hazırladığı programa katılarak, Anadolu’yu, insanını, yaşamını, kültürel değerlerini tanımak için Konya, Sivas ve Tokat’a bir dizi gezi yapar. 1939’dan sonra bazı D Grubu sergilerine katılır.

turgut zaim - yorukler koyu

Yörükler Köyü

Bu resimde, ön planda iki kadın figürünün çocuklarıyla oturduğu sofrada onların kültürlerine ait eşyaları görmekteyiz. Kullanılan sarının, mavinin canlı tonları, bu canlı mavinin gökyüzünde de kullanılması akşam vaktini hatırlatmaktadır. Arka plandaki köy görüntüsünün üzerine yansıyan mavinin tonları derinlik ve uzaktaki köy görüntüsünü vermektedir. Yine arka planda yer alan beyaz duvarlı köy evleri, sanatçının resimlerinde sıkça kullandığı köy manzarasıdır. Sırtı izleyiciye dönük köylü kadın gözü, ön plandan ortaya, oradan da arka planda gelişen kalabalığa ve köy yaşamına yörüklere dikkati çekmektedir. Gruplar halinde yörükleri görürüz, bunlar sanki ön plandaki figürleri yaşamsal unsurlar olarak vurgularlar ve onlar yemek yerken orta planda zamanın ve hayatın devam ettiğini ve köy yaşamını izleyiciye yansıtırlar. Kırmızının resme yayılması ve rengin bir devamı niteliğinde olan arka plandaki kırmızı çatılı ev de dikkat çeker. İki kadın figürünün oturuşu, biri ve sofrada farklı noktalara bakması, durgun ifadeleri resmi ön plana ve sofraya yoğunlaştırırken kadınların oturuşundaki hareket resme bir devingenlik katmaktadır. Çocukların üçü sofraya yemeğe odaklanmışken, sarı gömlekli çocuk izleyiciye bakar; bakışında yoğun anlamlar yoktur, sanki her şey köy yaşamının bir parçası hayatın akışı gibidir. Ön plandaki kilimin perspektif gelişi kadınların oturuş şeklindeki harekete eşlik eder ve bu unsur da devingenlik katar.

turgut zaim - anadolu yasami

Anadolu Yaşamı

“Fırsat buldukça yurdun çeşitli yerlerini dolaştım. Yörükleri, Avşarları ziyaret ettim. Bundan böyle bozkır benim hocam olmuştu. Bu toprağın ressamı olmak istiyordum. Yurt özelliği de olan bir üslup sahibi olmaya çabalıyordum. Öncelikle konuların üzerinde ısrarla durdum. Bozkır’ın dilini sezmeye uğraştım. Onunla kısa zamanda içli-dışlı oldum. Köylü figürlerini tablolarımın en seçkin yerlerine oturttum. Melankolik, mütevekkil bakışları, tavırları beni çok duygulandırıyordu. Onların büyüsüne kaptırmıştım kendimi.”

turgut zaim - kecili kiz

Keçili Kız

Turgut Zaim’in izleyicide çocuksu bir mutluluk yaratan resimlerindeki temalar da bu mutluluğu destekler niteliktedir. Sıkıntı, kaygı, yerini sevinç ve yaşama coşkusuna bırakır. Böyle olunca da resimlerdeki konular köy yaşamındaki masalsı karelere dönüşür. Köy yaşamından kesitler sunduğu resimlerinde insan ve hayvan figürleri acı ve kederden olabildiğince uzak tersine yaşam sevinci aşılarlar. Resimlerde görülen hayvanlar, keçiler, eşekler kediler de masalsı kahramanlara dönüşerek büyülü ortamın yaratıcısı ya da destekleyicisi olurlar. Resimlerinde kullandığı hayvan stilizasyonu Orhan Peker’i anımsatsa da bu ele alış Turgut Zaim’de farklılıklar taşımaktadır.

turgut zaim - bugday

Buğday

Anadolu gerçeği, onun resminde sevimli ve iyimser bir popülarite kazanır. Folklorik öğeler ön plana çıkar, yöresel kaygılar, şiirsel bir ifade çerçevesi içinde sunulur.

turgut zaim - hamur acan kadin

Hamur Açan Kadın

Anadolu’nun geleneksel biçim anlayışına çağdaş bir yorum getirmeyi başaran Turgut Zaim, köylü ve göçer yaşamını resimlerinde belgeci bir kesinlikle ele almış olmasına rağmen duyarlı ve samimi bir yaklaşımla özgün bir biçim dili geliştirmiştir. Türk minyatür resminin geometrik kompozisyon ve şematik figür esprisinden hareket eden Zaim için folklor sevgisi, özentisiz bir duyarlık kaynağı olarak kalmıştır. Sanatçının yörüklerin günlük yaşamından kesitleri ele aldığı resimlerinde, köylülerin giysileri, baş ve bel bağlama biçimleri, yemek kültürü ve çadırlarındaki dokuma motifleri, üslubunu belirleyen biçimlere dönüşmüştür.

turgut zaim - yaylada yorukler

Yaylada Yörükler

Ele aldığı köylü tiplemelerinde, genç güzel kadınlar, sevimli çocuklar dikkat çeker. Bu tiplemeler, onun figür karakteristiğini oluşturur. Turgut Zaim Anadolu’yu bir çeşit toplumcu romantizmi ile yorumlar. Nimetleri, ürünleri ile birlikte gösterilen halk, aslında ne yakınmakta, ne şükretmektedir onun resimlerinde. Ne bir acıma unsuru olmakta ne de göz kamaştırıcı bir şekilde sunmaktadır gözlere.

turgut zaim - besik

Beşik

Resimde bir Yörük kadını, hemen arkasında bir kız çocuğu ve en önde de resmin sağ alt köşesine çapraz biçimde yerleştirilmiş bir beşik yer almaktadır. Beşiğin üzerine motiflerin yer aldığı bir kuşak sarılmıştır. Bu kuşak bebek sallandığı zaman düşmesin diye koyulmuş olabilir. Bebeğin beşiğinde yer alan geometrik tarzda motifler, kadının beline sardığı kumaşta da görülmektedir. Yörük kadının beyaz önlüğünün üzerinde iplik eğirmede kullandığı kirmen görülüyor. Figürlerin arkasında düz damlı, üst üste yığılmış Güneydoğu Anadolu’yu çağrıştıran evler görülmektedir. Sanatçının figürlerdeki işçilik, arka peyzajda görülmez. Kadının kıyafetindeki sarılar, ahşap beşiğin kahverengileri, bebeğin örtüsündeki turuncu renklerle, resmin ön planında sıcak renkler yer almaktadır. Figürün arkasında ise açık mavi ve yeşil renk tonları görülmektedir. Yörük kadını yöreye özgü şekilde başını bağlamıştır. Alnında gümüş paralar ve boynunda renkli boncuklar yer almaktadır. Turgut Zaim’in minyatüre olan yakınlığı bu resimde de sezilmektedir. Tüm resimlerinde olduğu gibi bu resimde de kadın yuvarlak yüzlü, ince kaşlı ve badem gözlüdür.

turgut zaim - koylu kadinlar

Köylü Kadınlar

Figüratif bir tutumu olan renkçi anlayışında, açık-koyu değerleri renkle vurgulayan ve izlenimci bir renk duyarlılığıyla yaklaşan bir anlayış sergiler. Ön planda canlı renklerle bezenmiş dekorlar, motifler, yöresel kıyafetler, figürleri vurgular ve arka plan burada ön plana eşlik eder ve derinlik içinde kaybolur. Böylelikle onun resimlerinde figürün ağırlıklı bir yeri olduğu görürüz.

turgut zaim - yun egiren kadin

Yün Eğiren Kadın

Çok yönlü çalışmalar yapan Turgut Zaim, Orhan Veli, Ceyhun Atuf Kansu’nun kitapları için illüstrasyonlar dışında, Tezer Taşkıran’ın masal kitapları Dede Korkut Masalları ve Ahmet Kutsi Tecer’in Köroğlu kitaplarını resimler.

turgut zaim kitap kapagi

Çoğu yayınlanmamış özgün tiplemeleriyle karikatürleri bilinir. Varlık Dergisi’nde hikayeler ve Birinci Dünya Savaşı’ndaki anılarını içeren yazılar da yazar.

turgut zaim - kecili kompozisyon

Keçili Kompozisyon

Turgut Zaim’in yağlıboya resimlerinde farklı biçimler kullanmasına rağmen, renk tonu açısından minyatür resim sanatındaki renk anlayışına göndermeler vardır. Resimlerde çok büyük oranda açık-koyu (ton farkı) endişesi yoktur. Bunun sonucunda oluşan iki boyutluluk, bir yüzeyselleşme olarak algılanır. Genelde çok renkli olan Zaim’in resimlerinde büyük ölçüde yeşil-kırmızı, turuncu-mavi kontrast renklerin kullanıldığı ve bunların oran olarak büyük-küçük oluşunun bir başka zıtlığı meydana getirdiği gözlenir.

turgut zaim - cini dekore eden kiz

Çini Dekore Eden Kız

1939’dan itibaren Devlet Tiyatro ve Operası’nda dekoratörlük görevini uzun yıllar sürdüren Turgut Zaim, 1974 yılında yaşama veda eder.

Kaynak
Ulusal Resim Sanatının Ustası Turgut ZaimGeleneksel Türk Sanatlarımızdan Tezhip, Hat, Minyatürün Çağdaş Türk Resmine YansımasıCumhuriyet Dönemi Ressamlarının Anadolu Kültürünü Tanımaya Yönelik Çalışmaları Ve Türk Resmine EtkisiCumhuriyet Sonrası Türk Resim Sanatında Yöresel Motifler1930 Sonrası Türk Resminde Köylü TemasıBiçim, İçerik, Kompozisyon Düzenindeki Benzer Temalar Açısından Azerbaycan Ve Türkiye Çizim Sanatından Karşılaştırmalı Bir İnceleme: Azim Azimzade Ve Turgut Zaim1940-60 Yılları Arası Türk Resminde Modern Sanat Eleştirisinden Seçkiler


Facebook Yorumları

Yorum Yap

E-posta hesabınız yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir