Abraham Lincoln Kimdir?

Abraham Lincoln, 12 Şubat 1809’da Thomas ve Nancy Lincoln’ün çocuğu olarak, Kentucky’de Hardin’de dünyaya gelir. Yoksul bir ailenin çocuğuydu. İki odadan oluşan, yerlerin toprak olduğu, pencereleri naylon ve bez parçalarıyla örtülü perişan bir evde yaşar. Evde kömür parçalarıyla tahtalara yazarak okuma yazmayı öğrenmeye çalışır, ancak bir yıl okula devam edebilir.

 “Yoksul bir ailenin çocuğu olarak mahrumiyetle dolu bir evde doğup büyüdüm. Midemin açlığını kuru mısır ekmeğiyle bastırırken, ruhumun açlığını ödünç aldığım kitapla giderirdim. Okumaya aşıktım; bir çiftlikte tarlada işçi olarak çalışırken de okudum, bir bakkalda çıraklık yaparken de…”

1818’de 10 yaşındayken annesinin, 1828’de de ablası Sarah’ın doğum yaparken ölümü, Abraham üzerinde yaşamı boyunca derin izler bırakır. Onu yakından tanıyanlar, melankolik, alkolü seven, çoğu zaman depresif ve ölüme eğilimli bir ruh haline sahip olduğunu söylerler.

Babası ve üvey annesi

Bir müddet sonra babası, Sarah Bush Johnston adlı üç çocuklu bir kadınla evlenir. Üvey annesiyle iyi bir iletişimi olur, eğitimli bir kadın olmamasına rağmen, Lincoln’ü okumaya yönlendiren kişidir. Lincoln gençliği boyunca neredeyse hiç öğretim görmez. “O günlerde insanı eğitim görmek için motive edecek pek bir şey yoktu” diye anlatır bu durumu. Tamamen kendi kendini eğiten Lincoln’ün, İngilizce’ye hakimiyeti, kitleler karşısındaki etkileyici hitabet yeteneği, başarılı politika ve avukatlık kariyeri düşünüldüğünde şaşırtıcıdır.

Çocukluğunda Lincoln, zamanını babasının verdiği görevlerde, saban başında ya da ormanda ağaç keserek geçirir. Babası Abraham’ı zaman zaman komşularına ırgat olarak kiralar, ancak elde ettiği gelirden oğluna hiç vermez. Bu durumun Lincoln üzerinde yarattığı etki, sonraki yıllarda kölelik karşıtı düşüncelerinin temelinde yatan unsur olduğu söylenebilir.

1840

1830’da ailece Illinois’e göç ederek Springfield’a yerleşirler. 20 yaşındaki genç Lincoln, Ohio ırmağı üzerindeki feribotlarda çok düşük ücret karşılığı ağır işlerde çalışır. Gemi işlerinde çalışırken ilk defa zincirlere bağlı satılık insan manzaralarıyla karşılaşır. Siyah insanların türlü eziyet altında pazarlarda satılması onu derinden etkiler. Politikaya ise içgüdüsel olarak yönelir, 1830’da Springfield’in içinden akan Sangamon Nehri’nin ıslah edilmesiyle ilgili olarak yaptığı spontane konuşma bunun ilk örneğidir.

Abraham, 1831’de babasının yanından ayrılarak New Salem’e yerleşir. Bir bakkal dükkanında tezgahtarlık yaparak hayatını kazanmaya başlar. Alçakgönüllü yaradılışının, fiziksel gücü ve eğlenceli hikayeler anlatabilme özelliğinin yanı sıra, espri yapma konusundaki becerisi, sevilen, tanınan biri olmasını sağlar. Yerel gençlerin lideri konumundaki Jack Armstrong ile yaptığı güreşte gösterdiği başarı ile kendisine “Dürüst Abe” lakabı verilir ve Armstrong ile hayat boyu sürecek dostlukları başlar. Gramer dersleri alarak ve Shakespeare okuyarak eğitim çalışmalarına da devam eder.

Yaşadığı yerdeki popülerliğinden yararlanarak, 1832 Mart’ında Eyalet Meclisi’ne adaylığını koyar, konuşmasında iç yapılanmayı ve eğitime vereceği desteği ön plana çıkarır. En büyük arzusunun hemşerileri tarafından saygı görmek olduğunu söyler, konuşmasını “Ancak, eğer benim kıymetli hemşerilerim üstün öngörüleriyle beni arka planda tutmayı yeğleyeceklerse, bugüne değin yaşadığım hayal kırıklıklarıyla edindiğim bağışıklık sayesinde, bu duruma çok fazla üzülmeyeceğimi ifade etmek isterim.” diye tamamlar.

Nisan 1832’de, Reis Black Hawk (Kara Şahin) tarafından yönetilen, Sauk ve Meskvaki Kızılderili kabileleri, 1804’te imzalanan ve pek çok toprağı ellerinden alan anlaşmada kaybettikleri yerler için ayaklanır. Ayaklanan kabileler Mississippi Nehri üzerinden Illinois’e geçerler. Lincoln, Kızılderili şefi Black Hawk’tan ismini alan Kara Şahin Savaşı sırasında milis kuvvetlerine destek olur.

1846

1834’te devlet meclisi seçimini kazanır. Sir William Blackstone’un İngiltere’nin hukuk sistemini anlattığı Commentaries on the Laws of England adlı kitabı okur, hukuk öğrenmeye başlar ve çok başarılı bir avukat olur. Illinois Yüksek Mahkemesi’nde avukatlık kariyerine başlayan Lincoln, 23 yıllık hukuk hayatı boyunca beş binden fazla davada avukatlık yapar. 1841’de Whig Partisi’ne William Herndon ile birlikte girer. 1847’de Birleşik Devletler Temsilciler Meclisi’ne seçilir. Amerika-Meksika Savaşı sırasında Başkan James K. Polk’a yaptığı eleştirilerle dikkati üzerine çeker. 1848’de savaşın gereksiz ve anayasaya aykırı olarak Başkan James K. Polk tarafından başlatıldığı söylemini içeren bir metin oylamasında Demokratlara karşı mağlup olan Whig üyeleri arasında yer alır.

Abraham Lincoln, bir arkadaşının kızı olan Mary Todd ile 4 Kasım 1842’de evlenir. 4 oğulları dünyaya gelir, 3’ü küçük yaşlarda hayatını kaybeder.

Meksika’dan edinilen bölgelerde yaşanan sıkıntılı durum, Lincoln’nün tekrar politika sahnesine çıkmasına neden olur. 1854’te Demokrat Senatör Stephen Douglas batı bölgelerinin yerleşime açılması konusunu gündeme taşıyınca, buralara akın akın göç eden hem kuzeyli, hem de güneyli yerleşimciler, geldikleri yerdeki kanunları burada uygulamak isterler. Bu durum, özellikle kölelik konusunda sorunlar yaşanmasına neden olur. Kongre, bu arazilere resmi bölge statüsü vermek istemez; zira güneyli ve kuzeylilerin çatışma beklentileri çok vahim neticeler doğurabilirdi. Stephen Douglas, bu durumu Kansas-Nebraska yasa tasarısı ile sona erdirir; bu yasa uyarınca eyaletlerinde kölelik olup olmayacağına orada yaşayan yerleşimciler karar verecektir. Ancak mevcut çatışmaların daha da şiddetlenmesine sebep olur. Çünkü iki taraf da yeni bölgelerde kendi kanunlarının uygulanması için ellerindeki her imkanı kullanarak baskı kurmaya çalışır. Bu gelişmeler, köleliğin batıya doğru yayılmasına karşı çıkanlarca Cumhuriyetçi Parti’nin kurulmasına neden olur. Bu sorun, Abraham Lincoln’ün politika sahnesine geri dönmesini sağlar. Lincoln, Cumhuriyetçi Parti’nin en etkili isimlerinden biri olarak 1859 seçimlerinde parti adaylarını desteklemek üzere kampanyalara katılır. 1860’ta ise Cumhuriyetçi Parti’nin başkan adayı olan Lincoln, rakibi Douglas’ı yenerek başkanlık koltuğuna oturur.

Oğulları William Wallace (12 yaşında), Edward Baker (4 yaşında) ve Thomas (18 yaşında) yaşama veda eder. Fotoğrafta olmayan Robert Todd isimli oğlu 80’li yaşlarına kadar yaşar.

Güneyliler, kölelik karşıtı tavrından ve kölelik sisteminin kesinlikle kaldırılması gerektiği yönündeki söylemlerinden dolayı Lincoln’den hoşlanmazlar. 1860’ta daha Lincoln göreve başlamadan Güney Carolina eyaletinin başını çektiği yedi eyalet Birlik’ten ayrılır ve Amerika Konfederatif Devletleri’ni kurarlar. Bunun üzerine Lincoln başka çare kalmadığını görerek kurmaylarına gereken saldırı emrini verir. Böylelikle Lincoln göreve başladıktan bir buçuk ay sonra iç savaş başlar.

Savaş zamanı Lincoln’ün uyguladığı stratejiler onun, çağın yeniliklerini fark edip onları kullanabilme yeteneğini ortaya koyar. Lincoln savaş zamanı telgrafın çok hızlı bir iletişim aracı olduğunu anlar, çok önem verir ve bu sayede Güney’den bir adım daha önde durabilir. Savaş süresince Lincoln’ün gördüğü ve yine güneye karşı üstünlük kazanmasını sağlayan faktörlerden biri de demiryollarıdır. Trenler, hem asker hem de cephe taşıma amaçlı kullanılır; ayrıca karşı tarafın tren yolları tahrip edilir ve büyük bir üstünlük ele geçirilir. Lincoln, savaşı endüstri temelli kurar, savaş zamanı üretilen kumaş miktarını iki katına çıkartır. Bu dönemde alınan patent sayısı da iki katına çıkar, sanayileşme arttıkça güçlenir. Savaş sırasında sanayi, iletişim, insan gücü gibi kavramları elinde tutar ve bu Amerika’nın bundan sonra uygulayacağı savaş stratejilerinin de temelini oluşturur.

Köpeği

Lincoln’ün köleliğe son verme süreci 1861 Nisan’ında Kuzey’in özgür eyaletleriyle, köleliği sürdüren ve Birlik’ten ayrılan 11 Güney Eyaleti arasında İç Savaş patlak verdiğinde başlar. 1 Ocak 1863’te savaşın ortalarına doğru yayınladığı Özgürlük Bildirgesi ile birlikten ayrılan eyaletlerde milyonlarca zenci köleyi özgürlüğüne kavuşturur. 1865’te Güney orduları teslim olur ve İç Savaş Kuzey’in zaferiyle sona erer, uzun süren kanlı savaşlar sonucunda iki taraf da büyük kayıplar verir; birçok insan savaşta, savaşın yoksunluklarından ve hastalıklarından ölür.

Savaşın ardından, Anayasa’ya eklenen 13. değişiklik maddesiyle kölelik tüm ülkeden kaldırılır. 14. maddeyle siyahlara yurttaşlık hakkı tanınır, 15. ek maddeyle de oy hakkı onları da içerecek biçimde genişletilir. Ayrıcalıklarını yitiren Güneylilerin ilk tepkisi, kendisini kurumsallaşan, hatta yarı resmi bir yasallık ve yaygınlık kazanan linçlerle gösterir. Demokrasinin, halkın halk tarafından ve halk için yönetilmesi şeklindeki ünlü tanımını yapan Lincoln, insan kaynakları ve halk egemenliği kavramlarının, yalnızca bir kuram olmaktan çıkarılarak, uygulamada da geçerli hale gelmesi için büyük bir çaba gösterir. Ülkenin sorunlarının insan hakları ilkeleri içinde çözümünü yapamazsa, ölmeyi tercih ettiğini söyler.

Tarihçi James M. McPherson’ın da yazdığı gibi, Lincoln ve milyonlarca Kuzeyli için Birlik, aralarından biri ya da birkaçının eylemiyle dağıtılabilecek eyaletlerarası gönüllü bir kuruluş değil, tüm Amerikan halkını birleştiren bir bağ idi. Lincoln, özel yardımcısına şöyle der: “Özgür bir hükümet altındaki azınlığın, tercih ettiği bir anda hükümet ile bağlarını koparmaya hakkı olup olmadığı sorusunu şimdi çözüme kavuşturmalıyız.” İşte bu nedenle, Lincoln’un savaşın başlangıcında açıkça şöyle der: “Bu mücadelede benim asıl hedefim Birliği kurtarmaktır, kölelik kurumunu korumak ya da kaldırmak değil. Birliği herhangi bir köleyi azat etmeden kurtarabilecek olsaydım öyle yapardım; bütün köleleri azat ederek kurtarabilseydim öyle yapardım; ve bazılarını azat ederken diğerlerini kaderlerine terkederek kurtarabilseydim yine de öyle yapardım.” İşte bu nedenle Lincoln, iç Savaş nedeniyle ikiye bölünerek parçalanmış, yıkılmak üzere olan Birleşik Devletleri yeniden bütünleştirerek, ülkesinin 2. Kurucu Devlet Babası olur.

Geleceğin Afro-Amerikalı lideri Booker T. Washington, Özgürlük Bildirgesi kendi yaşadığı çiftlikte okunduğu günlerde henüz yedi yaşlarındadır. 1901 tarihli Kölelikten Kurtuluş (Up From Slavery) adlı anı yazısında şunları hatırlar: “Büyük gün yaklaştıkça, köle evlerinde her zamankinden daha çok şarkılar söyleniyordu. Giderek daha cüretkar, daha çok çınlayan ve gecenin daha geç saatlerine kadar süren şarkılardı bunlar. Bu çiftlik şarkılarındaki çoğu dörtlükte, özgürlüğe atıflarda bulunuluyordu. Yabancı bir adam (Amerikan subayıydı sanırım) kısa bir konuşma yaptı ve sonra elindeki kağıttan epey uzun bir yazıyı okudu – Özgürlük Bildirgesi demişti galiba. Okuması bitince, özgür olduğumuzu, ne zaman, nereye istersek gidebileceğimizi söyledi. Yanımda duran annem eğildi ve sevinç gözyaşları yanaklarından süzülürken çocuklarını öptü. Bize bütün bunların ne anlama geldiğini açıkladı; aslında bugün için ne kadar uzun zamandır dua ettiğini, ama görecek kadar uzun yaşamayacağından nasıl da korktuğunu.”

George Henry Story, Abraham Lincoln, 1916

14 Nisan 1865’te Lincoln eşi ile beraber Amerikalı Kuzenimiz adlı oyunu seyretmek için Ford Tiyatrosu’na gelir. Oyun sırasında Güneyli bir oyuncu olan John Wilkes Booth tiyatroya gizlice girer; Lincoln’in kafasına arkasından ateş eder. Başkan yaralı halde caddenin karşısındaki Peterson House’a götürülse de, ertesi gün hayata gözlerini yumar. Bu olay, Amerika’daki ilk başkan suikastı olarak tarihe geçerken, halkı büyük üzüntüye boğar.

Howard Hill, Assassination of Lincoln, 1872

Lincoln’ün ölümüne yol açan sebep, o zamanlarda halkın arasında yaşanan derin nefretler ve bölünmelerdir. İngiltere eski başbakanı Tony Blair’in uzaktan bir akrabası ve tanınmış bir Shakespeare aktörü olan John Wilkes Booth, aynı zamanda Konfederasyon adına çalışan Maryland’li bir casustu. Booth, olaydan 12 gün sonra Virginia’da bir ahırda federal ajanlar tarafından öldürülür. Washington’da sıkıyönetim ilan edilir ve ikinci başkan Andrew Johnson göreve çağrılır. Aynı zamanda suikastta rol oynayan biri kadın toplam 8 kişiden dördü idam edilir. Diğerleri ise hapis cezasına çarptırılır. İdam edilenler arasında Mary Surratt ise ABD hükümeti tarafından idam edilen ilk kadındır.

Kaynak
Zorluklara Rağmen Başaranlar, Amerikan İç Savaşı ve Abraham Lincoln, Amerika’da Ayrımcı Politikalar ve Siyahi Mücadele Tarihi, Kan Tadı – Belgelerle ABD’nin Kara Tarihi