Menu

Ada Lovelace Kimdir? Hayatı ve Çalışmaları



Augusta Ada King (Lovelace Kontesi), ünlü İngiliz şair George Gordon (Lord Byron) ve Anne Isabella Milbanke’nin kısa ve fırtınalı evliliklerinin tek çocuğu olarak, 10 Aralık 1815’te Londra’da doğduğunda ona Augusta Ada Byron adı verilir, ancak babası Ada adıyla anılmasını tercih eder.

Ada, bir aylıkken annesi Lord Byron’u terk eder. Lord Byron da İngiltere’den ayrılıp Avrupa’da uzun bir geziye çıkar ve Ada ile ilgilenemez. Byron, sağ ayağındaki sakatlık nedeniyle çocukluğundan itibaren psikolojik sorunlar yaşar. İsviçre ve Yunanistan’da borçları ve psikolojik sorunları daha da artar. Ada dokuz yaşındayken Yunanistan’da ölür.

Anne Isabella Milbanke, 1815

Anne Isabella Milbanke, 1815 (Ressamı bilinmiyor)

Thomas Phillips, Portrait of Byron, 1813

Thomas Phillips, Portrait of Byron, 1813

Annesi kızının matematiğe ve mantığa olan ilgisini destekler. 19. yüzyılın ünlü araştırmacıları ve bilim insanları olan William Frend, William King ve Mary Somerville tarafından matematik ve bilim alanlarında eğitilir. Son hocalarından birisi de matematikçi ve mantıkçı olan Augustus De Morgan olur. Henüz 13 yaşındayken uçan bir makine tasarlayıp, bütün momentsel hesaplarını yapan Ada, 17 yaşında matematik yeteneği ile herkes tarafından bilinir. Yaşamı boyunca en büyük  tutkusu matematik olsa da, tanınmış fizikçi Charles Wheatstone, yazar Charles Dickens ve elektrokimyanın atası sayılan Michael Faraday ile tanışıp arkadaş olur.

19 yaşında bir aristokrat olan William King ile evlenir. 1838’de King, Lovelace kontu yapıldığında Lovelace kontesi unvanını alsa da, genellikle Ada Lovelace olarak bilinir. Üç çocuğu olur ve bir süre matematikten uzak kalır.

Margaret Sarah Carpenter, Portrait of Ada Lovelace, 1836

Margaret Sarah Carpenter, Portrait of Ada Lovelace, 1836

Ada’nın, 1942’te akıl hocası Mary Somerville tarafından, bilgisayarın ilk fikir babalarından olan Cambridge Üniversitesi Matematik Profesörü Charles Babbage ile tanıştırılması yaşamının dönüm noktalarından biri olur. Tanıştıklarında Babbage, ebedi hayali olan dev saat mekanizmalı hesap makineleri ile ilgili tamamlanmamış planları ile çoktan dikkate değer bir ün kazanmıştı. Charles Babbage ve Ada Lovelace’ın her ikisinin de alışılmamış kişilikleri vardı, yakınlaşırlar ve ömür boyu dost olurlar. Babbage onu “O büyücü, büyülü tılsımını bilimin en soyut tarafına attı ve birkaç erkek aydının uygulayabileceği bir kuvvet ile kavradı.” diyerek tanımlar. 1843’te “Eğer mümkünse bu dünyayı, dünyanın dertlerini ve birçok şarlatanını unutun. Sayıların büyücü kadını dışında her şey kısa bu dünyada.’’ diye yazar Ada hakkında.

Charles Babbage ve Ada Lovelace

Charles Babbage ve Ada Lovelace

Babbage’ın ilk tasarladığı uzun hesaplamaları hatasız yapacak olan Fark Makinesi fikrini geliştirerek Analitik Makine adında yeni bir proje üzerinde çalışır. Delikli kartlı işletim sistemli, diferans motorunun dişliler eklenerek birleştirildiği, müthiş karmaşık Analitik Makinesi, Lovelace’nin son derece ilgisini çeker. Bu makine buhar veya el çarkı ile çalışacak ve sadece hesaplar değil, daha karmaşık işlemleri de yapabilecekti. Gerekli olduğunda aynı işlemi tekrarlamak için döngüler oluşturacak, gerektiğinde karar verme adımları olacak ve mantıksal işlemler yapabilecek, hatta kendi hafızası olacaktı. Bu makine hiçbir zaman imal edilemez, ancak tasarımı modern bilgisayarların temeli olur.

Ada Lovelace Mektup

Ada Lovelace’ın Charles Babbage’ye yazdığı, 14 sayfalık 1843 tarihli mektubun başlangıcı

Ada Lovelace, İtalyan matematikçi Luigi Menabrea’nın, Analitik Makine hakkında kısa bir makalesini İngiltere’de basılmak üzere çevirir. Babbage, Lovelace’in çevirdiği bir makaleden çok etkilenir ve şahsi notlarını da bu makaleye eklemesini ister. Lovelace’in eklediği bu notlar, makalenin üç katı uzunluktadır ve bir hesaplama yönteminden bahseder. Babbage’ın Analitik Makine adlı hesaplayıcısı için yazdığı bu ilk algoritma, günümüz bilgisayarlarının yazılım konusundaki temeli kabul edilir.

Fark Makinesi

Fark Makinası

Makale, orijinalinin üç katı uzunlukta, müzik yapılması ve sembollerin elle işlenmesi dahil makinenin potansiyel kullanımları hakkında geleceği gören şaşırtıcı öngörülerin yanı sıra, çeşitli erken programları da içerir. Babbage ve asistanları daha önce bu makine için taslak programlar hazırlamış olmalarına rağmen, Lovelace’nin hazırladığı çok daha ayrıntılı ve eksiksizdir, bu konuda, bu kapsamda ilktir. Bu sebeplerle Ada ilk bilgisayar programcısı olarak adlandırılır. Lovelace’in bu hesaplama makinesi ile bağlantılı açıklamaları hazırlamak için ortaya koyduğu kendine özgü yüksek kapasitesi ve matematiksel gücü Babbage tarafından da kabul edilir. Makinenin yapacağı her şey için, her türlü bilgi, sayılarla ifade edilecekti. Bu düşünce ile Ada Lovelace, sayıları, harf ve sembolleri ifade etmek için kodlar tanımlar. Bilgisayar terminolojisinde döngü (loop, cycle) olarak bilinen, bir işlemi defalarca tekrarlama tekniği, bilgisayar proglamlarının vazgeçilmez parçalarıdır. Döngülerin teorik temelini ve bunları Analitik Makine ile yapabilmenin yöntemlerini de yine Ada tanımlar. Çalışmaları sırasında, Analitik Makine’nin, Bernoulli sayılarını hesaplaması için gerekli adımları oluşturarak, ilk algoritmayı da yazmış olur.

Ada Lovelace Bernoulli sayıları şema

Ada Lovelace’ın Bernoulli sayılarını hesaplama şeması

Bazı bilim adamları Ada’nın bilgisayar bilimine katkılarının abartıldığını öne sürer. Babbage’nin yardımıyla algoritmaları yazmış olabileceği söylenir. Ancak Babbage, anılarında “Ben Ada’ya bazı tavsiyelerde bulundum. Zaman kazanması için Bernoulli sayılarının hesabıyla ilgili görüşlerimi yazdım. Ancak Ada, bana yazdığı mektupta benim ölümcül hatalarımı bana gösterdi.” diyerek Ada’nın üstün yeteneğini vurgular.

Ada, çocukluğundan itibaren sağlık sorunları yaşar. Kronik baş ağrıları vardır, 15 yaşında felç geçirir ve bir yıl sonra yürüyebilir. Ne yazık ki, 1852’de henüz  36 yaşındayken kanserden yaşamını yitirir.
Lovelace, İngiltere’de 1832 yılına kadar kadınların bilimsel tartışmalara katılmalarına izin verilmediği ve akademik yayın yapmanın hayal olduğu bir dönemde, kadın olduğunun belli olmaması amacı ile isminin baş harfleri olan A.A.B.’yi kullanarak, bilgisayar üzerine bilimsel bir dergide akademik yayın yapan ilk kadın olma başarısını da gösterir.
Ada Lovelace Google Doodle

Google’ın Ada Lovelace’ın 197. doğumgünü için hazırladığı doodle

Ada Lovelace ölüm ilanı

Ada Lovelace’ın ölüm ilanı

Ada Lovelace’in onuruna, hatırasını yaşatmak amacıyla ilk programlama dillerinden birine Ada adı verilmiş ve Ekim ayının ikinci perşembe günü Ada Lovelace Günü olarak tüm dünyada kadınların bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik alanlarındaki başarılarının kutlandığı bir gün olmuştur.

Charles Babbage maddi sorunlar ile karşılaşır ve böylece Analitik Makine projesi asla tamamlanamadı. Ancak 1990’lı yıllarda Babbage’in Fark Makinesi çalışmaları kullanılarak, halen Londra Bilim Müzesi’nde sergilenen Fark Makinesi yapıldı. Ada Lovelace’in bilgisayar bilimlerine katkıları 1950’li yıllara kadar öğrenilemedi.

1953 yılında B.V. Bowden, Ada’nın notlarını ve çalışmalarını yayınladı ve bu sayede ilk bilgisayar programcısı Ada Lovelace hakettiği onuru elde etti. Onun anısına, 1980’li yıllarda Amerikan Savunma Bakanlığı ADA isimli bir programlama dili geliştirdi. Bu dil günümüzde halen kullanılmaktadır.

ADA isimli bilgisayar programı

ADA isimli bilgisayar programı

1979 yılında, ABD Savunma Bakanlığı tarafından geliştirilen meşhur programlama dillerinden birine de onun onurununa ADA ismi verildi. 1998’den beri İngiliz Bilgisayar Topluluğu (British Computer Society) onun adında bir madalya ödülü vermektedir. 2008’de bilgisayar bilimindeki kadın öğrenciler için onun adında yıllık bir yarışma başlatmıştır. İngiltere’de kadın üniversite öğrencileri için verilen yıllık konferans BCS Women Lovelace Colloquium adını Ada Lovelace’dan almıştır.

Kaynak
Mor Dosya/Ada LovelaceEğlenceli Bilim – Atılım Üniversitesi Popüler Bilim Dergisi – Şubat 2019 Sayı: 28 – Ada Lovelace: İlk Bilgisayar ProgramcısıTarihteki İlk Bilgisayar Programcısı – Ada Lovelace


Facebook Yorumları

Yorum Yap

E-posta hesabınız yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir